Tuổi
Ấu Thơ
( Hồi kư: Cuộc Đời Đổi
Thay )
Lạc loài
xứ lạ kiếm t́m tự do
Nước ta xứ bé nhỏ nghèo
Nhưng không đâu sánh cho bằng Việt Nam
( Trích bài tho Bơ Vơ của Tuyết Nga )
Âm thầm hiến trọn đời trai sa trường
Bước
chân trên khắp mọi miền
Hiểm nguy không ngại
chí trai phỉ nguyền
Nào hay lại có tháng Tư
Xé
tan đời lính vạn người khổ đau...
Tiếng Chuông Chùa
Tiếng chuông ai đánh ngân vang
Trên chùa triền núi Hawaii đảo hiền
Nhàn du ghé tạt viếng chùa
Thong dong răo bước qua cầu bắt ngang
Tháp chuông bên trái đi vào
Ao hồ cá lội bao quanh sân chùa
Mặt sau núi đá thật xanh
Đỉnh cao đỉnh thấp may mù phủ
quanh
Từ từ đi đến dây chuông
Giựt lần thứ nhứt nguyện cầu
mẹ cha
Thoát cơn bệnh tật tai qua
Giựt thêm lần nữa nguyện cầu
các con
Thương nhau, yêu mẹ, kính cha
Sống vui hạnh phúc, cháu ngoan học hành
Giựt thêm tiếng cuối cho chồng
Mau mau hồi phục an lành đứng đi
Ba lần chuông đổ ngân nga
Vang rềnh rừng
núi, mong vang tận trời !
Thấu cho tâm nguyện khấn cầu
Cứu cho thoát khỏi, xế chiều thảnh thơi .
Tuyết Nga (Làm tại Hawaii, May/2002)
Tôi xin ghi hai câu thơ để tỏ ḷng cám ơn người vợ đă suốt đời
hy sinh ho chồng con và đă chịu nhiều đắn cay với đời binh nghiệp
của tôi.
Kiếp người lắm cảnh thăng trầm
Dù đời thay đổi ta c̣n bên nhau
MC
Những ngày thơ ấu với
nỗi buồn mất Mẹ .
Hàng năm dến ngày
giỗ Mẹ
Ḷng tôi xao xuyến bồi hồi tiếc thương
Tiếc cho mẹ
đă đi rồi
Tôi thèm tôi khác cái t́nh mẹ con...
(Bài thơ Mất Mẹ - TN)
Ông bà ta thường nói : Mùng năm, mười bốn, hăm ba. Đi buôn th́ lỗ, ra đường
th́ xui.
Có nghĩa là những ngày
nầy thường mang đến cho ta những điềm xấu, mà thật vậy, đối
với tôi những ngày nầy xăy ra cho tôi hai biến cố không may. Một Biến cố đầu
đời là ngày Mẹ tôi mất lúc tôi chưa lên năm tuổi và một Biến cố vào
tuổi xế chiều cũng vào ngày mùng 5 tháng 5 năm 2000 âm lịch tôi bị lâm bịnh
nặng (stroke).
Tôi sanh ra trong một gia
đ́nh trung lưu vào giữa thập niên 30, tại Vĩnh Long, một tỉnh của vùng
đồng bằng sông Củu Long , xứ nước ngọt và người dân hiền ḥa.
Cha tôi là công chức cho Pháp và mẹ có cơ sở thương mại, cuộc sống lúc
ấy tương đối sung túc. Tôi vừa lên năm, nhưng tôi có trí nhớ rất tốt,
tôi nghĩ có lẽ v́ đă trải qua những biến cố đau đớn làm tôi không
thể quên. Tôi c̣n nhớ cha tôi có mua một xe hơi màu đỏ sậm, sau nầy được
biết là xe Peugeot 203, thời đó nhà có xe hơi rất hiếm. Mỗi lần về quê
Nội ở Cao Lănh hay quê Ngoại ở Trà Vinh, tất cả gia đ́nh ngồi chen chúc chật
ních. Khi xe của chúng tôi về gần đến làng, bà con, lối xóm ùa ra đường
lộ đất vui mừng đón tiếp chúng tôi và không ngớt lời khen xe hơi sao đẹp
quá!. Ông bà cô bác rất thương và quí mến chúng tôi.
Nhưng cuộc sống hạnh
phúc của tôi chẳng được bao lâu. Mẹ tôi mất sớm khi sanh đứa em thứ
mười bị băng huyết, để lại 9 người con, lớn nhứt là 2
chị song thai mới lên 15 tuổi.
Vào thời đó ngành Y khoa c̣n rất kém. Tôi
c̣n nhớ vào khoảng 5 giờ chiều, ba anh em chúng tôi đang nô đùa trước sân ở
từng dưới nhà, hai chị cả hơ hăi chạy xuống bảo Ba chúng tôi đi tiểu gấp rút
vào một cái tô cho Mẹ tôi uống, v́ Mẹ đang sanh và bi bịnh nặng. Sau nầy mới
biết là Mẹ chúng tôi bị bể tử cung mà bác sĩ đỡ đẻ cho Mẹ tôi
không thể cầm máu được, nên bà con lối xóm cho uống nước tiểu để
hi vọng cứu chữa được. Sau đó khoảng nữa giờ, Mẹ chúng tôi
bị kiệt sức và tắt thở, em út tôi vừa mới chào đời, v́ ngộp thở
nên cũng theo Mẹ tôi sau đó chẳng bao lâu. Mấy chị tôi chạy xuống khóc thảm
thiết nói là má đă chết rồi, mấy em lên gặp má. Cảm giác của tôi lúc ấy
không biết xúc động mạnh v́ chưa hiểu Mẹ chết là thế nào?, nhưng
thấy mấy anh chị khóc thảm thiết là ̣a khóc theo. Ngày sau đó khi Mẹ tôi được
liệm vào quan tài, tôi mới biết Mẹ chết là không bao giờ gặp lại Mẹ,
c̣n hai thằng em út c̣n nhỏ dại quá chưa biết ǵ, nên ai
hỏi Má đâu th́ trả lời là Má ngủ.
Gia đ́nh bị phá sản.
Một năm sau, Cha chúng tôi có bà
kế mẫu, bà chẳng làm ǵ chỉ ăn xài tiêu phá, nên sự nghiệp, tài sản, tiền
tài đều tiêu tan sau cái chết của Mẹ chúng tôi. Cuộc sống thật là thê thảm
như chúng tôi bị rơi từ trên cao xuống vực thẩm. Gánh gia đ́nh quá nặng,
đồng lương công chức không đủ nuôi sống lúc nầy, nên Cha tôi bàn ư định
với mấy anh chị rằng chúng tôi phải chia ra làm hai gánh, một nửa theo Cha và bà
mẹ ghẻ về Bạc Liêu để lập cơ sở làm ăn mới, c̣n một nửa
gồm chị cả và ba đứa em út chúng tôi về sống nhờ với ông bà Ngoại
và Cậu Mơ tại Trà Vinh. Tin buồn nầy làm mấy anh chị tôi khóc lên thảm thiết
như ngày nào Mẹ tôi vừa mới mất.
Hồn Mẹ Hiện
Về và Chuyện Nhập Hồn.
Một tháng sau khi Mẹ tôi mất, đứa
em út tôi mới hai tuổi thường đêm hay la khóc: không muốn ngủ với Má, không
muốn ngủ với Má, làm cả nhà ai cũng giật ḿnh thức dậy và nghĩ chắc
Mẹ chúng tôi hiện hồn về. Bây giờ tôi cũng c̣n nhớ là có một hai lần,
vào giữa đêm khuya thật yên tỉnh, trong giấc ngủ chập chờn, tôi thấy
một bóng đen nhỏ nhắn giống dáng người của Mẹ tôi đứng nơi
chân giường, lúc ấy tôi rất mừng và sợ. Mừng v́ nhớ Mẹ và muốn
gặp lại Mẹ, nhưng lại sợ ma nên bèn nhắm đôi mắt lại rồi ngủ
quên đi. Lúc ấy, mấy anh chị nói chắc Mẹ hiện hồn về thăm, v́ chúng
tôi c̣n quá nhỏ nên hiện về thăm con trong đêm khuya canh vắng. Từ đấy
về sau, mỗi đêm tôi cứ sợ thấy lại cái bóng đen đó.
Một ngày
nọ sau buổi cơm chiều, ba anh em út chúng tôi đang chơi đùa ở tầng lầu
dưới, chị cả tôi vội vă chạy xuống lầu gọi: Má về thăm, các
em lên đây gặp Má. Chúng tôi chạy lên lầu th́ chẳng thấy Mẹ đâu mà thấy
bà d́ ghẻ mặt xanh xao, đôi mắt thiêm thiếp, đang nằm trên giường trước
bàn thờ của Mẹ chúng tôi. Với giọng u ớ tương tợ như tiếng
Mẹ tôi, bà nói rằng: Châu, Đang và Hoàng đó hả?, hăy lại gần Má, Má nhớ tụi
con quá. Hôm nay, Má về thăm tất cả tụi con. Ba đứa tôi mừng rỡ nhưng
sợ quá không dám tới gần, chuyện đối đáp giữa Mẹ tôi và các anh chị
kéo dài khoảng một thời gian ngắn, và tôi c̣n nhớ mang máng là Mẹ tôi dặn ḍ các
anh chị hăy thương và đùm bọc các em nhỏ. Sau đó bà d́ ghẻ tỉnh lại
với sắc mặt bơ phờ và rất mệt mỏi, Cha tôi hỏi từ năy giờ
có hiểu thấy ǵ không? bà ấy trả lời là tự nhiên cảm thấy người
choáng váng rồi bất tỉnh không biết ǵ nữa. Sau khi lớn khôn, tôi có nghe về chuyện
Nhập Hồn hay Đồng Bống, nhưng bà d́ ghẻ đâu có biết ǵ nghề nầy
và chưa bao giờ bị trường hợp lạ lùng như vậy, sự việc ấy
chỉ xảy ra có một lần thôi. Đến bây giờ, tôi vẫn c̣n nhớ rơ ràng chuyện
đă xảy ra ngày xưa ấy, nhưng tin hay không tùy ḷng tín ngưỡng của mỗi người,
chính tôi bây giờ cũng c̣n hoang mang. Một số người tin ĐỒNG BỐNG cho rằng
đó là sự NHẬP HỒN từ người chết qua người sống của những
người bị chết oan.
Về Quê Ngoại.
Khoảng hơn một năm sau
khi Mẹ tôi mất, Cha chúng tôi chở hết gia đ́nh về nhà cậu mợ. Mợ tôi
là chủ tiệm vàng trước ṭa hành chánh tỉnh Trà Vinh, cậu tôi làm xă trưởng của
một xă trong tỉnh lỵ. Chị cả đưa ba anh em út chúng tôi lên lầu và bảo
chúng tôi phải ngủ trưa v́ đi xe đường xa mệt mỏi. Tôi có linh tính là có
chuyện ǵ gia đ́nh muốn lừa gạt ba anh em chúng tôi. Nhưng v́ mệt, tôi ngủ quên
đi lúc nào không hay biết. Đến lúc tỉnh dậy, chúng tôi thấy chị cả đang
ngồi trên bộ ván gỏ, cạnh chúng tôi, khóc sụt sùi. Biết ngay là bị gạt, tôi
liền hỏi: "Chị Hai, Ba và mấy anh chị kia đâu rồi?". Cầm ḷng không đặng,
chị tôi càng khóc nức nỡ và trả lời: "Ba và mấy anh chị về Bạc Liêu
rồi". Ḷng buồn rũ rượi, tôi và hai thằng em khóc ̣a lên.
Những ngày
tháng đầu tiên trong đời c̣n quá thơ ấu với nỗi buồn vừa mới
mất Mẹ, chồng chất với nỗi buồn xa Cha, nhớ anh thương chị
làm tôi cảm thấy thật là cô đơn, nên ba anh em chúng tôi, thằng em kế 5 tuổi
và thằng út mới lên 3, rất thương nhau và rụt rè nhút nhát, luôn luôn quay quần bên
người chị cả như một đàn gà con lúc nào cũng theo bên chân gà mẹ. Nỗi
buồn mới mất Mẹ làm cho nước mắt chị tôi cứ tuôn trào gần như
suốt ngày, và có khi ba thằng em nhỏ cũng khóc theo, đến ông bà và cậu mợ cũng
phát quạu. Một hôm người Mợ chúng tôi có rầy la: chúng mầy khóc hoài, Mẹ bây
đă chết bây giờ bây muốn trù ẽo cho Cha bây chết luôn hả?. Chị tôi ruột
đau như cắt, khóc và than thỏ thẻ: "Mẹ ơi! Mẹ ra đi bỏ chúng con ở
lại khổ quá!".
Bấy giờ, chúng tôi là những kẻ ăn nhờ ở đậu,
v́ nghèo, những anh em con của cậu mợ và d́ dượng ít khi gần gũi theo chơi
đùa với chúng tôi như trước kia, mỗi lần chúng tôi được cha mẹ
chở xe hơi về thăm quê Ngoại hoặc quê Nội. Chúng tôi gần như bị cô
lập, chị tôi càng đau ḷng thương xót và an ủi chúng tôi: "Các em cứ chơi với
chúng nó đi, chị Hai sẽ bênh vực mấy em nếu có ai hiếp đáp".
Về
Quê Nội.
Sống bên Ngoại được hai năm, chị cả lên Sài G̣n học ngành Y tá,
ba anh em chúng tôi lại được Cha tôi gởi về sống với ông bà Nội ở
làng Ḥa An, quận Cao Lănh, tỉnh Sa đéc. Tôi yêu quê tôi có :
Con
sông nhỏ Ḥa-An, Cao-Lănh
Mấy mươi năm vẫn chảy êm-đềm
Bắc ngang
sông có cây cầu ván
Ngọn dừa, cau dọi bóng trăng khuya.
( Bài thơ Mất Mẹ của TN )
Lúc nầy, tôi chỉ hơn tám tuổi nhưng tôi cũng biết nhận
thức được cảnh đẹp êm đềm của làng quê. Nhà Nội tôi là một
căn nhà ngói xưa ba gian hai chái, trước mặt là con sông nhỏ với cây cầu ván
gập-ghềnh bắc ngang. Mỗi lần có việc cần, Nội tôi sai bảo qua bên kia
làng với chị Hồ, người giúp việc cho ông bà Nội tôi, chân tôi bước đi
run rẩy sợ té xuống sông v́ không biết lội. Hai bên bờ sông là hai con lộ đất
với những hàng dừa lá xanh mướt, trông rất thơ mộng dưới những
đêm trăng, xen lẫn với những cây mận đào trái sum sê đỏ óng ánh với
ánh nắng êm dịu của miền Tây. Những chùm mận làm nặng chĩu những cành
cây xà xuống gần tận mặt nước, ngồi trên thuyền con, người ta cũng
có thể hái ăn được. Quê tôi nổi tiếng có nhiều thiếu nữ đẹp,
hiền, và người dân nơi đây rất thật thà chất phác.
Trước sân nhà Nội là hàng rào bông
Bụp đỏ lá xanh mượt mà.Trong sân trước có hàng chậu kiển với vài
cây lựu, mỗi sáng vài con chim sâu nhỏ nhắn nhảy nhót tung tăng trên cành lựu trông
thật nên thơ. Bên hè nhà là một ao nước nhỏ có đường thông thương
ra sông nên nh́n thấy cá lội quanh năm. Sau mùa nước, ông bà Nội mướn người
đến tác ao để bắt cá đủ loại, chúng tôi vui thích lắm. Nơi nầy
chị Hồ thường xuống tắm lội, ba anh em chúng tôi thấy chị lội mà
bây gọi là kiểu lội chó, nghĩa là hai tay bơi và hai chân đạp như con chó. Chúng
tôi vỗ tay khen chị làm sao mà lội được hay quá !. Chị Hồ nói rằng mấy
em bắt chuồng chuồng cho cắn rún th́ mấy em sẽ biết lội. Nhưng chúng
tôi đă khờ dại cho chuồng chuồng cắn đau điếng mà khi nhảy xuống
bờ ao bị ch́m lĩm có lội được ǵ đâu ?
Sau
nhà là vườn xoài mát mẻ với một hàng cây bưởi là nguồn lợi chính của
Nội tôi, và cũng là nơi ba anh em chúng tôi chơi bóng đá bằng những trái bưởi
non rụng sớm, được quấn bằng những cọng lá chuối khô để
đá cho êm chân.
Nói đến đây tôi nhớ măi chiếc xe đạp ba bánh cũ
kỷ treo ngoài mái hiên sau nhà Nội, ở dưới là hai cái ḥm đỏ lói trong rất ghê
sợ. Chiếc xe đạp nầy được Cha Mẹ mua cho chúng tôi lúc Mẹ c̣n sống,
nó đă bị đứt dây chaine, nên không c̣n đạp được nữa. Tôi đă rất
khổ sở v́ rất thèm thuồng muốn cưỡi đạp mỗi khi nh́n thấy
nó, tôi cứ nằm mơ thấy đạp chiếc xe nầy măi, thỉnh thoảng muốn
cưỡi đạp quá, chúng tôi nhờ chị Hồ lấy xuống để anh em thay
phiên nhau đứa ngồi đứa đẩy cho đở ghiền.
Đến
mùa mức thủy triều lên cao đến thềm nhà, chúng tôi tha hồ xem cá lội tung tăng
rất thích thú. Tôi c̣n nhớ măi cảnh trời mưa ở vườn quê, nhứt là về
đêm tiếng mưa rơi xạc xào trên lá và những giọt mưa từ mái nhà rơi
tí tách bên thềm gạch đỏ, ḥa với những tiếng kêu của ếch nhái và ểnh
ương, tạo thành một thứ âm thanh hỗn hợp nghe năo nề, buồn thật
buồn!.
Trời khuya trăn trở một ḿnh
Ngoài hiên tí tách tiếng mưa nhịp nhàng
Mưa
rơi chẳng biết bao lâu
Đêm dài buồn tủi tiếng mưa năo nề
Tiếng
mưa như tiếng nhạc buồn
Tiếng trong tiếng đục đều đều
canh khuya...
( Bài thơ Mưa Đêm - TN.)
V́ c̣n quá nhỏ, sợ
ma, nên ba anh em chúng tôi đêm đêm hay khóc sụt sùi nho nhỏ trên bộ ván gỏ v́ sợ
Bà thức giấc rầy la, lúc nầy tôi cảm thấy thật cô đơn, bơ vơ,
chới với. Thật đau đớn thay, v́:
Mẹ ra đi thuở con c̣n năm tuổi
Tuổi dại khờ mà phải chịu
bơ vơ
Thiếu mẹ để cho con luồng hơi ấm
Thiếu mẹ dỗ
dành con lúc tủi hờn.
Thiếu mẹ đắp chăn khi đêm về sáng
Canh trường
thức giấc tiếng muổi vo ve
Thèm tiếng mẹ ru đêm khuya gió trở....
(Bài
thơ mất Mẹ - TN)
Tôi vào trường học chữ quá trễ, v́ cuộc sống cứ rày đây mai đó
nên chị tôi dạy học sách vần tại nhà. Năm đó tôi đă hơn tám tuổi mà
mới bắt đầu vào trường học lớp Năm Tiểu Học (bây giờ
là lớp Một). Ngày đầu vào trường học thật hồi hợp, lo sợ,
e dè nhút nhát v́ chưa thấy mặt ông thầy giáo bao giờ và nghe nói học tṛ lười
biếng hay bị thầy đánh đ̣n bằng cây thước bảng đau lắm! Nh́n
chung quanh là những đứa trẻ lạ mặt không quen, mà ai cũng có mẹ hoặc
có anh chị đưa đến trường.
Người đưa tôi đến
trường học đầu đời không phải là mẹ hay anh chị như bao nhiêu
đứa trẻ khác, nên tôi càng cảm thấy cô đơn lạc lỏng chẳng khác nào
một đứa trẻ bị bỏ lạc lỏng giữa chợ đời. Tôi không bao
giờ có được cái h́nh ảnh: " Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy
sương Thu và gió lạnh, Mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi, dẫn tôi đi trên con
đường làng dài và hẹp...". Nhưng người đưa tôi đến trường
lại là chị Hồ, người giúp việc cho Nội tôi. Thật buồn thay:
Tuổi ấu thơ ngày đầu trong lớp học
Thiếu mẹ nh́n an ủi dỗ dành con
Tủi thân phận
lệ trào rưng khóe mắt
Khép nép ḿnh một góc chẳng người thân...
T.N
Chèo Xuồng Con Đi Khám Bịnh.
Có một lần ba anh em tơi đều bị bịnh ban cua, vào thời buổi đó
đi khám bác sĩ là chuyện hiếm có. Chúng tôi đă bỏ ăn uống nhiều ngày nên
kiệt sức v́ thiếu sự chăm sóc. Bà nội tôi sai bảo chị Hồ dẫn ba
anh em tôi đi gặp thầy thuốc Nam để chữa bịnh. Từ nhà ra quận lỵ
đường đi cách xa, chúng tôi không thể lội bộ nổi, nên bà sai bảo chị
Hồ chở chúng tôi đi bằng xuồng ba lá, loại xuồng nhỏ rất thông dụng
ở miền Hậu Giang, v́ mỗi năm tới mùa thủy triều lên cao các con đường
làng đều bị ngập lụt. Ở dưới quê chỉ có xuồng là phương
tiện duy nhứt để di chuyển từ nơi nầy đến nơi khác. Từ
nhà ra quận Cao Lănh, chị Hồ phải chèo xuồng từ nhà nội theo con sông nhỏ
gọi là rạch Cái Sâu, rồi băng qua con sông lớn mới tới nhà thầy thuốc
ngoài quận. Ngồi trên thuyền con bị sóng to, chiếc thuyền lắc lư thật
mạnh theo ḍng nước bập bềnh làm ba anh em tôi càng xây xẩm mặt mài và nôn mửa.
Lúc ấy tôi rất hồi hộp v́ sợ ch́m xuồng là chỉ bị chết đuối,
chẳng ai cứu vớt kịp, tôi đă nghĩ rằng chắc lần nầy phải vĩnh
biệt Cha tôi và mấy anh chị em trong cái chết lạnh lẽo cô đơn giữa ḷng
sông nầy. Đấy là lần đầu tiên tôi được đi xuồng, không phải
vui thú như tôi đă nghĩ, và đă từng ao ướt muốn đi du ngoạn bằng
xuồng của Nội thường đậu nơi bờ rạch trước nhà.
Từ Quê Nội Lên Sài G̣n Rồi Trở Về Quê Ngoại.
Năm 1944 là năm gần kết thúc Đệ Nhị Thế Chiến, phi cơ của
lực lượng Đồng Minh bay đến Saigon ném bom ngày đêm vào các vị trí đóng
quân và căn cứ tiếp liệu của quân Nhựt Bản. Lúc nầy tôi đang học
tại trường Tiểu học công lập Thị Nghè, thỉnh thoảng có tiếng c̣i
hụ vang lên là các thầy cô dẫn học tṛ xuống hầm để tránh bom, lúc đó
gọi là tranchées.
Việc mua bán tŕ trệ, trường học th́ bữa đóng bữa mở, cuộc
sống quá nguy hiểm lại làm ăn khó khăn, nên Cha tôi đưa ba đứa anh em út
chúng tôi về miếng đất gần nơi ngôi mộ của Mẹ ở làng Cây Dầu
Lớn, ngoại ô tỉnh Trà Vinh, cất một ngôi nhà lá nho nhỏ để ở. Ḷng tôi
cảm thấy được ấm cúng như được gần Mẹ mặc dù Mẹ
đă nằm sâu dưới đáy mồ.
Tỉnh Trà Vinh lúc xưa là vùng đất của người
Miên, nên có rất nhiều người Miên sinh sống nơi đây và đa số sống
bằng nghề nông. Làng tôi ở cách làng của người Miên một cây số, người
Việt ḿnh thường gọi là Sóc Miên. Chúng tôi thường vào chùa xem họ tổ chức
những lễ cổ truyền của dân tộc, xem múa hát vào những ngày lễ và ngày Tết
của họ, tiếng Miên gọi là ngày lễ Ót vv...Các thiếu nữ Miên có nước da
sậm nhưng trông rất mặn mà và duyên dáng với các bộ lễ phục, nhứt là
những cô gái Miên lai Triều Châu mà người ḿnh gọi là đầu gà đít vịt với
nước da mơn mởn, mũi cao không khác nào các thiếu nữ đầm lai thật
là đẹp.
Sống với bà mẹ ghẻ chúng tôi thiếu t́nh thương lẫn
vật chất, và Cha lại bị bịnh lao phổi nặng. Mỗi khi buồn tủi v́
quá vất vả, tôi hay đến mộ cầu nguyện xin Mẹ cứu cho chúng tơi bớt
khổ. Thật đúng như lời ca dao truyền khẩu:
Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời
mẹ ghẻ mà thương con chồng.
------
Con không cha ăn cơm với cá
Con không
mẹ lót lá mà nằm.
Một
Nắm Xôi Buổi Sáng.
Anh em chúng tơi ăn uống rất cực khổ, bữa đói bữa no, nhưng
phải làm việc nhà nặng nhọc, sánh với những đứa trẻ cùng lứa tuổi
của tôi. Tôi thật cảm thấy thấm thía khi nghe hai câu ca trong bài hát “ Nó ”nói
về cuộc sống của đứa bé nghèo nàn.
“ Mẹ nó qua đời khi c̣n tắm nhỏ “
“ Một chén cơm chiều
nên ḷng chưa no ”
Mỗi
buổi sáng, bà mẹ ghẻ phát cho ba anh em chúng tôi mỗi đứa một gói xôi hoặc
một củ khoai lang. Một hôm tôi mang gói xôi cho thằng em út đi học trước, đi
học đường xa, đang sức lớn và lao động nhiều th́ một gói xôi
nhỏ đâu đủ no. Xôi nước dừa gói trong miếng lá chuối thơm ngon làm
tôi phát thèm, trong cơn đói chịu không nỗi, tôi cứ từ từ rút từng miếng
nhỏ bỏ vào miệng, lần hồi khi gần đến trường tôi chợt nhớ
đến em ḿnh đang chờ gói xôi ăn sáng th́ gói xôi đă teo lai c̣n một chút xíu, muốn
lọt ra ngoài miếng lá chuối. Nhớ thầy cô có dạy rằng: "ANH EM NHƯ THỂ
TAY CHÂN : ta phải thương yêu đùm bọc lẫn nhau khi đau ốm hay đói khổ
", ḷng tôi cảm thấy xót xa, ruột đau như cắt, nhưng biết làm sao cho gói xôi
đầy lại? ?? Tôi thật là nhục nhă và hối hận v́ không dằn được
cơn đói.
Màn Trời Chiếu Đất.
Lúc nầy cuộc sống rất kham khỗ, chúng tôi ăn không no mặc cũng không
ấm. Tôi nghĩ nếu c̣n mẹ, dù cho có nghèo đói trong cảnh cơ bần mẹ ḿnh
đâu nở ḷng nào để con ḿnh sống vất vả như thế nầy. Giường
ngủ của chúng tôi là một cái sạp gỗ, trước khi leo lên ngủ ba anh em chúng
tôi đập hai bàn chân vào nhau phủi sạch bụi đất, chẳng mùng màn và chăn
gối, chỉ kéo một manh chiếu phủ lên ba thằng tôi, v́ mệt mỏi rồi ngủ
say ch́m trong giấc mộng cho tới sáng tha hồ cho muỗi mồng đốt cũng chẳng
hay.
Tỉnh Trà-Vinh có rất nhiều bưng biền và nổi tiếng là muổi rất
to như hạt cơm, và vào thời đó đâu có thuốc DDT để diệt trừ muổi
nên người dân thôn quê bị bịnh rét rất nhiều. Tôi c̣n nhớ cứ mỗi hai
ngày tôi bị làm cử một lần, lạnh buốt từ trong xương lạnh ra chịu
không thấu, nhưng sau cơn lạnh là cơn sốt hoành hành nhứt đầu kinh khủng
dường như bị sức nặng ngàn cân đè lên trên. Lúc ấy da mặt tôi xanh xao
tái mét và trên mặt lúc nào cũng có lóm đóm những dấu chích của muổi mồng. Vào
lớp học, trông mặt mài ḿnh chẳng giống ai cũng mắc cở lắm chứ
v́ lúc ấy tôi được gần 15 tuổi đă lớn xộn rồi. Trong văn, thơ
và nhạc, các văn, thi và nhạc sĩ thường hay nói tuổi nầy là tuổi bắt
đầu biết yêu đương, là tuổi mộng mơ của thuở học tṛ. Nhưng
các học tṛ nghèo chúng tôi ngoài giờ học ở trường c̣n phải về nhà làm việc
nặng nhọc giúp gia đ́nh, có đâu những th́ giờ nhàn rỗi để có bạn
gái và dám nghĩ đến chuyện yêu đương. Mấy tháng nghỉ hè học sinh nghèo
phải ở nhà lao động giúp cha mẹ để kiếm sống qua ngày nên đâu có
được những kỷ niệm ái ân, êm đềm và lưu luyến như ư nghĩa
hay đẹp trong những lời ca của bài hát Nỗi Buồn Hoa Phượng .
Mỗi năm đến hè ḷng man mác buồn...
Chín mưoi ngày qua chứa chan t́nh thương...
--------
Đường xưa in bóng hai đứa nay đâu?
Những
chiều hẹn nhau lúc đầu
Giờ như nước trôi qua cầu...
Đêm Giáng Sinh Thật Buồn.
Tôi không
bao giờ quên đêm Giáng sinh năm 1946. Theo tục lệ của Pháp, chiều ngày đó người
Thiên Chúa giáo không được ăn nhiều, và dọn ḿnh cho trong sạch đặng rước
M̀NH THÁNH CHÚA. Đa số nhà Thiên Chúa giáo đều nhộn nhịp trang trí nhà cửa, làm máng
cỏ, treo đèn lồng ngôi sao trước nhà và chuẩn bị bữa tiệc để
tổ chức ăn mừng ngày Chúa ra đời sau khi đi lễ đêm lúc 12 giờ khuya,
gọi là ăn Réveillon. Khi ba anh em
chúng tôi đi lễ về, cũng ao ước có một bữa ăn Réveillon như mọi gia đ́nh. Nhưng bà d́ ghẻ không có
cho bữa tiệc đó, đi lễ về khuya cảm thấy đói, ba anh em tôi xuống
nhà bếp ăn một bữa Réveillon với cơm nguội
và một ít đồ ăn dư của bữa cơm trưa, nhưng cũng đỡ đói
ḷng. Chúng tôi ngồi ăn dưới ánh đèn dầu leo lét, giữa đêm khuya hiu hắt
nơi mái hiên nhà sau, ḷng buồn tê tái muốn ứa nước mắt, v́ trong đêm Giáng sinh
nhớ anh chị em bởi cuộc sống nên kẻ đi làm, người đi học xa
đă phải chia ly mỗi người một ngả.
Ăn Tết nghèo.
Mỗi năm trước ngày Tết, bà d́ ghẻ sắm cho ba anh em tôi mỗi đứa
một áo chemise sọc ngắn tay, một quần cụt đen và một đôi guốc để
mang đi rong chơi trong ba ngày Xuân. Chúng tôi được nghỉ làm việc nhà, đi thăm
bà con trong ba ngày Tết và rất mong có được thêm một ít tiền ĺ x́, thấy cũng
vui vui trong những ngày đầu năm. Tôi cũng không quên đến ngôi mộ mừng tuổi
Mẹ ngày đầu năm và cầu nguyện Mẹ phù hộ cho cuộc sống được
tốt đẹp hơn. Niềm sung sướng nhứt của chúng tôi là được
chút ít tiền ĺ-x́ dùng đủ ăn hủ tiếu và hàng bánh trong ba ngày Tết, v́ suốt
tháng năm chẳng bao giờ được ăn những tô hủ tiếu thật ngon lành
nầy.
Câu chuyện cái nón rơm.
Tôi xin kể lại một câu chuyện bây giờ nhớ lại nghĩ cũng vui vui
mà cũng có khi muốn cười ra nước mắt. Hồi thời đó, học tṛ nghèo
đi học hay đội nón rơm che sức nắng cháy da của mùa hè và cho đở bị
nhứt đầu. Một hôm, cha chúng tôi mua một hộp sơn dầu màu trắng phết
lên ba cái nón rơm của chúng tôi mục đích giữ cho bền lâu, không bị mụt v́ mưa
nắng. Mỗi lần ba thằng chúng tôi đi học đội ba cái nón rơm vành to và trên
chóp bóp nhọn lại giống như cái nón của tài tử đóng vai
hanh hùng tên Zoro. Chúng tôi đi bộ hàng dọc bên lề đường và nón màu trắng toát
dễ gây sự chú ư nên ai cũng ḍm châm chú. Có người nói rằng : coi ba thằng nhỏ
đội nón giống Zoro quá ! ( lúc bấy giờ phim Zoro nỗi tiếng như loai phim Bonanza
sau nầy ) làm cho chúng tôi mắc cở vô cùng . Vào trường bị bạn học cùng lớp
hay chọc phá lấy nón đội chay lung tung và đặt cho tôi cái biệt danh là Zoro Châu.
Tôi lại càng thẹn thùng.
V́ những lư do trên mà ba anh em chúng tôi rất ngại ngùng khi đội ba cái nón rơm
nầy đi học, mà không đội th́ bị đ̣n, nên khi ra khỏi nhà một quảng
đường là ba anh em chúng tôi lấy nón căp vào bên hông đi đến ttường
để tránh sự chú ư của mọi người. Một hôm, cha chúng tôi chạy xe đạp
về nhà bắt gặp chúng tôi không chịu đội nón. Về tới nhà ông đánh cho một
trận đ̣n đau điếng nhưng rồi ông giận lẫy và lấy ba cái nón Zoro vứt
đi. Thật là chúng tôi mừng hết lớn ! Có nhiều đêm nhớ tới sáng mai phải
đội cái nón ác ôn nầy đi học mà rầu ngủ không được.
Sau nầy con cái của chúng ḿnh được sanh ra trong thập niên 60 trở về
sau không bị chịu cái lề lối giáo dục cổ xưa cũng có điều hay, những
tôi nhận thấy có nhiều điều quá khắc khe của người cha làm cho t́nh cha
con không được gần gủi như bây giờ.
Qua xứ nầy, lối giáo dục từ gia đ́nh đến học đường
rất cởi mở nên đứa trẻ không có tánh rụt rè và nhút nhát như chúng ḿnh hồi
thuở xưa nên sự thông minh của đứa trẻ được phát triển sớm và nhanh hơn chúng ta lúc c̣n tuổi thanh xuân. Nhưng, cũng có điều rất nguy hại là nếu
chúng ta không khéo lèo lái chúng nó sẽ dễ dàng bị hư hỏng và ảnh hưởng sẽ
có thể rất tai hại..
Sự
cách biệt giữa kẻ nghèo và người giàu.
Tại một xứ lạc hậu như quê hương Việt Nam chúng ta, sự giàu và
nghèo có quá nhiều cách biệt, nên người nghèo hay bị coi rẻ, bị khinh khi. Nhưng
tôi lấy câu răn dạy của ông bà, cha mẹ cũng như thầy cô đă dạy ở
trường rằng : NGHÈO CHO SẠCH, RÁCH CHO THƠM, tôi tự thấy an ủi, tôi không thấy
ǵ là nhục nhă hay xấu xa.
Lúc c̣n ở trường trung học Pétrus Kư tôi đă học về Đại văn
hào Victor Hugo và phải đọc cuốn sách ” LES MISÉRABLES “ nói về cuộc đời
khốn khổ của một nhân vật do tác giả dựng ra, tên là Jean Valjean, nhưng tôi nghĩ tại xứ Việt Nam nghèo đói của chúng ta có hàng hà vô số
Misérables thật. Dưới chế độ Cộng sản Việt Nam hiện nay, một trong
bảy nước nghèo nhứt thế giới, những đứa trẻ mồ côi nghèo khó
c̣n cơ cực gấp trăm lần.
Cuộc
sống tuổi trẻ hết sức là lầm than, nhưng theo tháng năm dài của thời
gian chúng tôi cũng khôn lớn. Lúc nầy tôi được mười lăm tuổi, tôi nghĩ
lúc nầy tôi cũng bắt đầu hiểu biết nhiều hơn, và hoàn cảnh của
cuộc sống gian nan vất vả giúp tôi học được cái khôn cái khó làm hành trang
trên đường đời.
Sau lớn lên tôi được trưởng thành
từ quân đội và tôi đă rất hănh diện được làm một Chiến sĩ
của Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà.